Γράφει ο Γιάννης Βασιλακόπουλος
Ο ‘’Πατέρας’’ του αστυνόμου Μπέκα, ενός αστυνομικού σκληροτράχηλου, αλλά και ανθρωπιστή με αριστερό σκιαγράφημα σε εποχές δύσκολες, καθόλου κοσμοπολίτη και για πολλούς μονόχνοτου, ο Γιάννης Μαρής έφυγε σαν σήμερα, το 1979, από τη μόνη αρρώστια που φοβόταν. Τον καρκίνο στο κεφάλι.
Η βοουνίσια ρίζα του, αφού καταγόταν από τη Λαμία, θέριευε και για πάνω από έναν αιώνα έβγαζε νομάρχες, βουλευτές, υπουργούς ως κι έναν πρωθυπουργό με βραχεία θητεία –τον Ηλία Τσιριμώκο, στις μέρες της Αποστασίας. Ο ίδιος σαν από παιχνίδι της μοίρας, ανέτρεψε όλα τα ως τότε δεδομένα της φαμίλιας του από την πρώτη μέρα που’ δε το φως του ήλιου, κοντά στη θάλασσα αυτός, στην όμορφη Σκόπελο , το καταχείμωνο του 1916, αφού στο νησί των Σποράδων είχε μετατεθεί ο δικαστικός πατέρας του, Δημοσθένης Τσιριμώκος. Αφού υιοθέτησε το επώνυμο ‘’Μαρής’’, άρχισε να σκαρώνει με την πένα του ιστορίες και τα γραφτά του, έμειναν αθάνατα χνάρια μιας ολόκληρης εποχής. Σκαλίζοντας τη βιογραφία του που μας έδωσε με ξέχωρο μεράκι, πολλά χρόνια μετά το φευγιό του Γιάννη Μαρή, ο συνάδελφος Γιώργος Λεωνταρίτης έχουμε μπροστά μας το ολόγραμμα του πατέρα υης Ελληνικής Αστυνομικής Λογοτεχνίας αλλά και του γεννήτορα των Ελληνικών αστυνομικών ταινιών. Γράφει ο Λεωνταρίτης που γνώρισε καλά το Γιάννη Μαρή: ‘’ Όλοι γνωρίζουν τα μυθιστορήματα και διηγήματα του δημιουργού του θρυλικού αστυνόμου Μπέκα. Ελάχιστοι όμως ζουν από εκείνους που γνώρισαν από κοντά τον συγγραφέα. Ποιος ήταν, αλήθεια, ο Γιάννης Τσιριμώκος, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα; Πώς ήταν ως άνθρωπος, ποια ήταν η δράση του; Στο βιβλίο αποκαλύπτονται και σκιαγραφούνται πολλές άγνωστες πλευρές της ζωής του: Τα μποέμ φοιτητικά χρόνια στην προπολεμική Θεσσαλονίκη και η πρώτη πολιτικοποίηση κατά τη μεταξική δικτατορία, τα χρόνια της Αντίστασης στο βουνό ως επικεφαλής της οργάνωσης ΕΛΔ του Ηλία Τσιριμώκου, η σύμπραξη και η φιλία με τον Αλέξανδρο Σβώλο, η υπόθεση της δίκης της εφημερίδας “Μάχη” όπου ο Μαρής ήταν αρχισυντάκτης -η οποία το 1949-1950 αποκάλυψε σε συνέχειες την τερατωδία της Μακρονήσου-, η φιλία με τον Κώστα Βάρναλη με τον οποίο δούλευαν μαζί στον “Προοδευτικό Φιλελεύθερο”, η εποχή των συναντήσεων καλλιτεχνών, διανοουμένων, πολιτικών και δημοσιογράφων στου Λουμίδη στα εμφυλιακά και μετεμφυλιακά χρόνια, το πέρασμά του στις εφημερίδες και στα περιοδικά του Νάσου Μπότση.
Και βέβαια, η στιγμή της συγγραφής του “Εγκλήματος στο Κολωνάκι” το 1953, του πρώτου ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος που τοποθετούνταν στην καρδιά της Αθήνας με αυθεντικούς Έλληνες ήρωες και ό,τι ακολούθησε: η μεγάλη παραγωγή μυθιστορημάτων, οι ταινίες που γυρίστηκαν από τα βιβλία του, οι τηλεοπτικές παραγωγές κλπ.’’
Ένας διάλογος του Γιάννη Μαρή με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή , όταν ο πρώτος κάλυπτε ως ρεπόρτερ μια περιοδεία του Μακεδόνα ηγέτη στο Βόλο αποκαλύπτει ανάγλυφα την Ρουμελιώτικη ντομπροσύνη της ρίζας του Μαρή αλλά κι αυτήν τη νησιώτικη αύρα που φέρνει από το γενέθλιο τόπο – τη Σκόπελο.
‘’Κύριε πρόεδρε ξέρετε δεν είμαι οπαδός σας’’ είπε κάποια στιγμή ο Μαρής στον Κααμανλή. ‘’Ούτε εγώ είμαι οπαδός μου’’ του αντιγύρισε ο γενάρχης της Ελληνικής κεντροδεξιάς. Από εκείνη τη στιγμή ο Αριστερός Μαρής που χρημάτισε και θαυμαστής τοοου Σοβιετικού μοντέλου κι ο ιστορικός ηγέτης της Ελληνικής συντηρητικής παράταξης έγιναν φίλοι με τον Καραμανλή να διαβάζει τα πάντα από το Μαρή και να τον θέλει ρεπόρτερ στα ταξίδια του.
Ο Ιρλανδός μεταφραστής των μυθιστορημάτων του Γιάννη Μαρή, καθηγητής J. H. Harrison, έγραψε για το έργο του Έλληνα συγγραφέα, απευθυνόμενος προς Άγγλους εκδότες: ” … Όπως και στο Αρχαίο Ελληνικό Δράμα, οι ιστορίες του προχωρούν προς το αναπόφευκτο τέλος τους, κι αυτό το τέλος μπορεί να είναι ή να μην είναι ευτυχισμένο…”
