ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΣΕ ΑΣΠΡΟ ΜΑΥΡΟ:Η Αθήνα κι ο Πειραιάς στο Ελληνικό Σινεμά

20 Ιανουαρίου, 2024

Γράφει ο Γιάννης Βασιλακόπουλος

Η ‘’κόντρα’’ Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού, είναι το πλέον αναγνωρίσιμο σημείο ‘’αντιπαράθεσης’’ του Πειραιά με την Αθήνα, όχι όμως το μοναδικό . Το πιο εμβληματικό λιμάνι της Μεσογείου και η αρχαιότερη πόλη στη Γηραιά Ήπειρο αποτελούν πάντοτε δυο τοπόσημα, ανυπέρβλητα σημεία αναφοράς που άφηναν πάντα το διακριτό τους αποτύπωμα ολοζώντανο και απόλυτα ενεργό στην κοινωνική δραστηριότητα εν γένει, δημιουργώντας ένα αήττητο δίπολο συμβολισμών.

Αυτό το δίπολο ‘’εισέβαλε’’ μοιραία., αλλά όχι τυχαία, ούτε ατυχώς, και στον παλιό Ελληνικό κινηματογράφο δημιουργώντας κι εκεί μια μεγάλη ιστορία γραμμένη από αξιοσημείωτες λεπτομέρειες που γεννούν έναν μύθο.

Πειραιάς και Αθήνα, λοιπόν. Έμπαιναν συχνά στην πλοκή των σεναρίων, σπανιότερα μαζί. Κι αυτό δεν είχε μόνον οικονομική εξήγηση – ότι δηλαδή την εποχή στην οποία αναφερόμαστε οι αποστάσεις ήταν μεγαλύτερες άρα και η οικονομική επιβάρυνση για τις εταιρίες παραγωγής ήταν δεδομένη. Έφτασε στιγμή που δημιουργήθηκαν ακόμη και ομάδες δημιουργών που επιλέγοντας τον αστικό ιστό της Αθήνας ή την αύρα του λιμανιού του Πειραιά ως χώρους πλοκής των ιστοριών τους, ταυτίζονταν με τον τόπο. Ο Αλέκος Σακελλάριος για παράδειγμα, γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αχαρνών και βάζοντας ως τόπο γέννησης και μεγαλώματος των ιστοριών του, κυρίως, την Πλάκα ηγήθηκε άτυπα στο άγραφο ‘’Κίνημα των Αθηναίων’’ μαζί με τον άλλο μεγάλο της θεατρικής και κινηματογραφικής γραφής – τον Κώστα Πρετεντέρη.

Στον Σακελάριο, τον Πειραιά τον συναντάμε λίγο και πομπό ‘’μελαγχολικών’’ εικόνων – όπως στο ‘’Καλώς ήλθε το δολάριο’’ όπου δεν υπάρχει προσπάθεια να πλαστεί ένας χαρακτήρας ή να δοθεί ένα χαρακτηριστικό του Πειραιά ως μετέχον στην πλοκή, αλλά ο Πειραιάς είναι μόνον το καμπαρέ blue black στην Τρούμπα, όπου πάει ο ενάρετος καθηγητής Γιώργος Κωνσταντίνου και ‘’βγάζει από το βούρκο’’ ένα από τα κορίτσια του. Αντιθέτως στην Πλάκα ο Σακελλάριος μεγαλούργησε με τους ‘’γερμανούς ξανάρχονται’’, ή το ‘’Αλίμονο στους νέους’’…

Από την άλλη μεριά ο Νίκος Τσιφόρος, κουβαλώντας ατόφια την αλμύρα της γενέθλιας του Αλεξάνδρειας, υμνεί συχνά τον Πειραιά εμβαθύνοντας σε χαρακτήρες, όπως στο ‘’Φτωχαδάκια και λεφτάδες’’ όπου ‘’σπάνε ταμεία’’, ο Σταυρίδης κι ο Φωτόπουλος, ή αργότερα στα ‘’Παλιόπαιδα, τα’ ατίθασα’’ όπου σε πολλές περιπτώσεις νιώθεις σαν να περπατάς στον Πειραιά, σαν να είσαι παρόν στο ξετύλιγμα του μύθου. Σον Πειραιά εκτυλίσσεται , εξ’ ολοκλήρου, ένα από τα μιούζικαλ του Δαλιανίδη το ‘’Μια Κυρία στα μπουζούκια’’ όπου η Αννούλα (Ζωή Λάσκαρη) έχει τρία αδέρφια τα οποία την υπερπροστατεύουν, τον Κώστα (Κώστας Βουτσάς), που είναι ποδοσφαιριστής στον Ολυμπιακό^[1][2] (το οποίο όνομα όμως του Ολυμπιακού δεν αναφέρεται στην ταινία^[3]), ενώ παράλληλα δουλεύει στο λιμάνι, τον Θανάση (Γιάννης Βογιατζής) και τον Ηλία (Χρήστος Δοξαράς), που δουλεύουν επίσης στο λιμάνι. Η Αννούλα είναι ερωτευμένη με τον φίλο των αδερφών της, τον Γιώργο (Φαίδων Γεωργίτσης), εργάτη στο λιμάνι και ποδοσφαιριστή στην ίδια ομάδα με τον Κώστα. Όμως ο Γιώργος ερωτεύεται μια κυρία των βορείων προαστίων, την Έλενα Απέργη (Μαίρη Χρονοπούλου), ενώ ο Κώστας την υπηρέτρια της Απέργη, Μαρία (Μάρθα Καραγιάννη), η οποία του υποδύεται την πλούσια. Όταν μια μέρα που λείπει η Απέργη σε ραντεβού με τον Γιώργο, η Μαρία καλεί τον Κώστα και την Αννούλα κάνοντας την πλούσια κυρία, αποκαλύπτεται το ποιόν της Μαρίας και ο Κώστας την παρατάει, ενώ η Αννούλα ομολογεί στον Κώστα πως αγαπάει τον Γιώργο. Το τέλος δίνεται στα καλλιστεία, όπου συμμετέχει η Αννούλα υπό την καθοδήγηση του έμπειρου Βανζέλ Παπαντον (Χρόνης Εξαρχάκος). Την τελευταία στιγμή ο Γιώργος εγκαταλείπει την Απέργη και γυρίζει στην Αννούλα, η οποία παραιτείται και την θέση της παίρνει η Μαρία, που ξανασμίγει με τον Κώστα. Αυτή είναι η μόνη ατόφια κωμωδία με τόπο εξέλιξης της τον Πειραιά εκτός από τα έργα του Τσιφόρου. Το Ποτέ την Κυριακή του Ντασέν με ‘’ιέρεια’’ τη Μελίνα ήταν ένας ύμνος στον Πειραιά με κωμικές πινελιές. Η ‘’Λόλα’’ που μεγαλούργησε η Καρέζη, τα μνημειώδη ‘’Κόκκινα Φανάρια’’, ή ‘’οι βάσεις και η Βασούλα’’ που ‘’έδωσε ρέστα η Νόρα Βαλσάμη, ήταν δραματικές τρόπον τινά ηθογραφίες μέσα από τις οποίες μαθαίναμε για τον Πειραιά του τότε.