Του Βασίλη Σπυρόπουλου
Σε ένα επικίνδυνο σπιράλ οικονομικής και κοινωνικής κρίσης έχει μπει για πολλοστή φορά η Αργεντινή, έχοντας βάλει και μια πολύ γερή θηλιά στο λαιμό, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στο οποίο και χρωστά 44 δισεκατομμύρια δολάρια. Το ποσό αυτό καθιστά την χώρα της Λατινικής Αμερικής, την τρίτη κατά σειρά ισχυρότερη στην περιοχή μετά την Βραζιλία και την Χιλή, τον Νο1 οφειλέτη του ΔΝΤ, αναδεικνύοντας τα σοβαρά και δισεπίλυτα δομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει στην οικονομία και την διοίκηση. Η σημερινή εικόνα της Αργεντινής, που μοιάζει αβοήθητη μπροστά στο «τέρας» ενός γιγάντιου πληθωρισμού, δεν θυμίζει σε τίποτα το ένδοξο παρελθόν της, όταν ως μια από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου είχε καταφέρει να έχει στενές εμπορικές, και όχι μόνο, σχέσεις με πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Οι αριθμοί λένε όλη την αλήθεια
Τα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας αναδεικνύουν μια χειροτέρευση της κατάστασης κάθε χρόνο. Σύμφωνα με τους αριθμούς του Παρατηρητηρίου για το Κοινωνικό Χρέος στην Αργεντινή του Καθολικού Πανεπιστημίου, το 57,4% των πολιτών, που μεταφράζεται σε περισσότερους από 26 εκατομμύρια ανθρώπους, βρίσκονταν, τον περασμένο μήνα, κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας. Με βάση την ίδια πηγή, περίπου 7 εκατομμύρια πολίτες (το 15% του συνολικού πληθυσμού) ζούσαν τον Ιανουάριο, κυριολεκτικά, στην απόλυτη μιζέρια. Όταν περίπου 7 στους κάθε πολίτες είναι ουσιαστικά τόσο φτωχοί που δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές βιοτικές τους ανάγκες, τότε τι μπορεί να περιμένει κανείς; Ίσως αυτός να είναι ένας από τους λόγους που το μισό εργατικό δυναμικό της Αργεντινής δραστηριοποιείται και σε τομείς της «μαύρης» οικονομίας. Ακόμη και σε δρόμους του Μπουένος Άϊρες βλέπει κανείς μικροπωλητές να πωλούν την πραμάτεια τους, έχοντας πάντοτε το νου τους μήπως κάνει την εμφάνισή της η αστυνομία. Αρκετοί πωλούν αγροτικά ή κτηνοτροφικά προϊόντα, αλλά και προϊόντα τεχνολογίας.
Δυσθεώρητος πληθωρισμός και υποτίμηση νομίσματος
Ο νέος πρόεδρος της Αργεντινής, Χαβιέ Μιλέι, ακραίος νεοφιλελεύθερος, όπως τον χαρακτηρίζουν, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα τον περασμένο Δεκέμβριο, υποσχέθηκε αμεση εφαρμογή πολιτικών αυστηρής λιτότητας, κόβωντας «μαχαίρι» τα επιδόματα για το ηλεκτρικό ρεύμα και τις μεταφορές, μειώνοντας τις κρατικές δαπάνες, προχωρώντας δίχως χρονοτριβή σε ιδιωτικοποιήσεις, υποτιμώντας και άλλο το πέσος και φέρνοντας την δολαροποίηση. Όλα αυτά κραδαίνοντας ως τρόπαιο ένα αλυσοπρίονο κατά την προεκλογική του εκστρατεία, ώστε να πείσει τους συμπατριώτες του να τον ψηφίσουν, κάτι που κατάφερε, αν και ακόμη δεν έχει πείσει για τις προθέσεις του.
Ο πληθωρισμός έφθασε σε ετήσια βάση το 254,2%. Την ίδια στιγμή, το νόμισμα της χώρας υποτιμήθηκε κατά 54% και οι τιμές απελευθερώθηκαν, με συνέπεια τα νοικοκυριά να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν στην «φαρμακερή» ακρίβεια. Μόνο τους τελευταίους δύο μήνες, οι τιμές της βενζίνης υπερδιπλασιάστηκαν, το κόστος της ιδιωτικής ιατρικής περίθαλψης αυξήθηκε κατά 80% ενώ η άνοδος στις τιμές των εισιτηρίων στα μέσα μαζικής μεταφοράς, λεωφορεία και τρένα, έφτασε στο 251% και 169% αντίστοιχα! Η έκρηξη του πληθωρισμού και της ακρίβειας οδηγούν πολλούς αναλυτές στο συμπέρασμα ότι μέχρι τον Μάρτιο θα αυξηθεί ο αριθμός των πολιτών που θα ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας, σε καθεστώς πλέον απόλυτης ένδειας.
Η τοποθέτηση του Μιλέι αναφορικά με την οικονομική κατάσταση στην Αργεντινή έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Ο νέος πρόεδρος εκτιμά ότι η φτωχοποίηση των Αργεντίνων έρχεται ως συνέπεια της «κληρονομιάς του προηγούμενου μοντέλου» της «κάστας», εκείνων δηλαδή που κυβέρνησαν τη χώρα τα τελευταία 20 χρόνια. Πάντως, έμεινε σταθερός στις απόψεις του, τονίζοντας ότι η κυβέρνησή του θα δώσει τα πάντα για να οδηγήσει τη χώρα σε μια νέα κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα. «Η αληθινή κληρονομιά του μοντέλου της κάστας: οι έξι Αργεντινοί στους δέκα είναι φτωχοί. Η καταστροφή τα τελευταία εκατό χρόνια δεν έχει σύγκριση στην ιστορία της Δύσης», έγραψε χαρακτηριστικά σε ανάρτησή του στο Χ, πρώην Twitter. Για να «χρυσώσει» το χάπι, ο Μιλέι ανακοίνωσε αύξηση κατώτατου μισθού, ο οποίος θα φθάσει τον Μάρτιο στα 202.000 πέσος (212 ευρώ), από 180 πέσος (190 ευρώ) που είναι σήμερα.
Η άνοδος και η πτώση
Η Ισπανία ήταν η πρώτη μεγάλη αποικιακή δύναμη που έφθασε στην Αργεντινή τον 16ο αιώνα, με σκοπό να «μπει στο μάτι» των Πορτογάλων που είχαν ήδη υπό την κατοχή τους την Βραζιλία. Εδραίωσε την παρουσία της μέχρι και τον 19ο αιώνα, όταν πλέον οι ντόπιοι πήραν την κατάσταση στα χέρια τους, διώχνοντας τους Ισπανούς και αποκρούωντας με επιτυχία τις επιθετικές βλέψεις των Βρετανών. Το 1853 συντάσσεται το πρώτο σύνταγμα της Αργεντινής και η χώρα αρχίζει να καλπάζει οικονομικά. Από το 1870 έως και το 1930, η Αργεντινή αναγεννιέται, χάρις στην ανάπτυξη της αγροτικής της παραγωγής και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και μεταναστών από την Γαλλία, τη Γερμανία και την Ισπανία. Ήταν μια από τις δέκα πλουσιότερες χώρες του κόσμου και η περίοδος ευημερίας αποτυπώθηκε και στην κοινωνία, η οποία ήκμασε σε αριθμούς με τον πενταπλασιασμό του πληθυσμού. Παρόλα αυτά, οι συντηρητικοί ολιγάρχες και ο στρατός έπαιξαν τον ρόλο τους στις πολιτικές που χαράχθηκαν μεταγενέστερα. Αυτό φάνηκε με την εκλογή στην προεδρία του Χουάν Περόν, το 1946, όταν και δόθηκε έμφαση στην σε κοινωνικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, υποστηρίχθηκε η εργατική τάξη και προωθήθηκε ο συνδικαλισμός. Ο Περόν, ο οποίος κατηγορήθηκε για απολυταρχισμό κατά την δεύτερη θητεία του, απομακρύνθηκε από την εξουσία με βίαιο πραξικόπημα. Οι απόψεις του, ωστόσο, έγιναν δεκτές από τους επόμενους προέδρους της χώρας, μέχρι την αντίδραση των αντιπερονιστών και του στρατού, το 1970, όταν εγκαθιδρύθηκε καθεστώς στρατιωτικής χούντας.
Οι εσωτερικές ταραχές οξύνθηκαν μέχρι το 1983, όταν επανήλθε η δημοκρατία, με την διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών. Από τότε ξεκίνησαν οι περιπέτειες της οικονομίας, με τον υψηλό δημόσιο χρέος, τον αναγκαστικό δανεισμό από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την αύξηση του πληθωρισμού και της διαφθοράς. Την δεκαετία του ’90 δεν άλλαξαν και πολλά πράγματα, καθώς οι όποιες μεταρρυθμίσεις «σκόνταψαν» στην ισοτιμία πέσο- δολαρίου, η οποία μπορούσε να διατηρηθεί μόνο με τη χρήση δολαρίων στην εγχώρια αγορά, γεγονός που οδήγησε στην αύξηση του εξωτερικού χρέους και ενός νέου φαύλου κύκλου.
Η «Μεγάλη Κρίση» του 2001
Η Αργεντινή, στο κατώφλι του 21ου αιώνα, βίωσε την χειρότερη κρίση από το 1890. Η οικονομία ήταν στο ναδίρ, τα χρόνια ελλείμματα συσσωρεύονταν και δεν φαινόταν κανένα φως στον ορίζοντα. Ο τότε πρόεδρος Ντε Λα Ρούα, μη μπορώντας να διορθώσει κάτι, αναγκάστηκε να παραιτηθεί στις 20 Δεκεμβρίου 2001, εγκαταλείποντας το προεδρικό μέγαρο με ελικόπτερο. Η κοινωνική έκρηξη που ακολούθησε έμεινε στην ιστορία ως η «Μεγάλη Κρίση». Οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους, λεηλατώντας καταστήματα, διαδηλώνοντας και ερχόμενοι σε σύγκρουση, πολλές φορές, με την αστυνομία. Μέσα σε δύο ημέρες, τουλάχιστον 39 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από πυρά της αστυνομίας, ενώ εκατοντάδες άλλοι τραυματίστηκαν.
Μεγάλα αποθέματα φυσικού και ορυκτού πλούτου
Η Αργεντινή είναι ένας από τους μεγαλύτερους αγροτικούς παραγωγούς, καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση παγκοσμίως στην παραγωγή μελιού, σόγιας και ηλιόσπορων, ενώ είναι πέμπτη στην παραγωγή καλαμποκιού και ενδέκατη στην παραγωγή σιταριού. Η σόγια και τα παραπροϊόντα της, κυρίως ζωοτροφές και φυτικά έλαια, αποτελούν βασικά εξαγώγιμα προϊόντα. Η κτηνοτροφία αποτελεί επίσης μεγάλη βιομηχανική δύναμη, κυρίως για εσωτερική κατανάλωση. Ένα μεγάλο κομμάτι των εξαγωγών αυτών κατευθύνονται και προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που αποτελεί σημείο τριβής για τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους της Γηραιάς Ηπείρου, οι οποίοι πρόσφατα διαμαρτυρήθηκαν έντονα για τις εις βάρος τους συμφωνίες που έχουν συνάψει οι Βρυξέλλες με χώρες της Λατινικής Αμερικής. Την ίδια στιγμή, η χώρα διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα μεταλλευμάτων, όπως για παράδειγμα το λίθιο, βασικό συστατικό στην παραγωγή μπαταριών και στην χρήση ηλεκτρικών αυτοκινήτων, που την καθιστούν ελκυστική σε ξένους επενδυτές.
