Συνέντευξη στον Κώστα Παππά
Ο Θανάσης Παπαγεωργίου δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Οι δεκάδες θεατρικές παραστάσεις στις οποίες πρωταγωνίστησε και σκηνοθέτησε, και το γεγονός οτι οι θεατές και οι κριτικοί ασχολήθηκαν μόνο με τα έργα του και ποτέ με κάτι γύρω από αυτά, τον κατατάσσει στους σημαντικούς εργάτες της τέχνης της υποκριτικής , είτε μιλάμε για το θέατρο, είτε για τον κινηματογράφο , είτε για την τηλεόραση. Πέρα όμως από τη συγκεκριμένη και παραγωγική του πορεία ο Θανάσης Παπαγεωργίου είναι ένας άνθρωπος ευθύς και ειλικρινής με λόγο που δεν επιδέχεται φιοριτούρες και φκιασιδώματα. Δεν αποδέχεται το ρόλο του σπουδαίου θεατράνθρωπου, αν και η πορεία του μόνο ως τέτοια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Ωστόσο το ήθος που έχουν όλοι οι άνθρωποι που μοχθούν για την δουλειά τους κάνει ίσως τους δημοσιογραφικούς προλόγους περιττούς. Άλλωστε η συνέντευξη που παραχώρησε στο nofakenews.gr και στην οποία μιλάει για πολλά πράγματα, από την θεατρική παράσταση για τον Μάρκο Βαμβακάρη που συνεχίζει με μεγάλη επιτυχία για 5η χρονιά στο Θέατρο Στοά, αλλά και οι απαντήσεις για την προσωπική του καλλιτεχνική διαδρομή και την οπτική του για την κοινωνία και την πολιτική, είναι μια ακόμα απόδειξη πως εκείνοι που δηλώνουν υπηρέτες μια τέχνης είναι οι πραγματικοί διαμορφωτές της.
Κύριε Παπαγεωργίου για 5η χρονιά “ανεβαίνει” στο θεατρικό σας σπίτι, το Θέατρο
Στοά, μια σπουδαία παράσταση: “Εγώ ο Μάρκος Βαμβακάρης” την οποία
σκηνοθετείτε και στην οποία πρωταγωνιστείτε, Θέλετε να μας πείτε εισαγωγικά
κάποια πράγματα για το έργο;
Έχω μιλήσει άπειρες φορές για το έργο, αφού παίζεται για 5η χρονιά και φοβάμαι
πως το έχω εξαντλήσει. Περιληπτικά να αναφέρω πως πρόκειται για την
αυτοβιογραφία του Μάρκου όπως καταγράφηκε από την Αγγελική Βέλλου-Κάϊλ και
μετατράπηκε σε θεατρικό μονόλογο από την Νάση Τουμπακάρη. Δεν έχει
μπουζούκια επί σκηνής, όπως πολλοί θα περίμεναν και κάποιοι άλλοι,
‘απογοητευμένοι’’, που δεν μετέτρεψα τη σκηνή σε ρεμπετάδικο, με συμβουλεύουν
πως θα ήταν καλό να υπήρχαν, δεν είναι πάλκο του 1950, δεν είμαι καλός
μπουζουξής ώστε να το υπερασπίσω εγώ οργανοπαικτικά, απλώς ερμηνεύω με όλη
μου την αγάπη τον καημό ενός λαϊκού ανθρώπου που ζητά κατανόηση για το
παρελθόν του, τα σφάλματά του και την πιθανή πίκρα που έσπειρε γύρω του και
δεν σκέφτομαι να ζητήσω συγγνώμη που δεν έχω ζωντανά όργανα και άσματα.
Επίσης θα ήθελα να δηλώσω ότι θα στενοχωριόμουν αν το έβλεπα να παίζεται με
μπουζούκια και μπαγλαμάδες, επειδή το θέμα δεν είναι η μουσική του Μάρκου,
αλλά η βάρβαρη ζωή που έζησε σε μια βάρβαρη εποχή της ελληνικής ιστορίας, με
βάρβαρες και εξοντωτικές συνθήκες επιβίωσης, η διαμόρφωση ενός χαρακτήρα,
συμφωνείς δεν συμφωνείς μ’ αυτόν, κάτω από αυτές τις συνθήκες και η
επαλήθευση της ρήσης του Μάρκου ότι ‘’τέτοια που ο καθένας δε θα ήθελε να τα
‘χει στη δικιά του την ιστορία’’.
Για την εποχή του ο Βαμβακάρης ήταν ένας άνθρωπος του περιθωρίου , όπως
διαβάζουμε και στο κείμενο που προλογίζει την παράσταση στον ηλεκτρονικό
ιστότοπο του Θεάτρου Στοά. Πολλοί άνθρωποι του καλλιτεχνικού κόσμου έχουν
περάσει από αυτόν τον κόσμο του λεγόμενου περιθωρίου και έχουν δημιουργήσει
σπουδαία πράγματα. Πόσο δύσκολο είναι να προσεγγιστεί και να ενσαρκωθεί μια
τέτοια προσωπικότητα και ένας τέτοιος κόσμος στο θεατρικό σανίδι;
Χρειάζεται και οφείλουμε να σταθούμε με σεβασμό απέναντι στους ανθρώπους
του ‘’περιθωρίου’’ επειδή δεν είναι εύκολα αντιληπτό στις κοινωνίες μας τι είναι
περιθώριο, ούτε πώς αυτό δημιουργείται, ούτε ποιος και γιατί το δημιουργεί. Η
εξαπλουστευμένη ερμηνεία θέλει να τους θεωρούμε κατώτερα όντα, να τους
αποφεύγουμε επειδή είναι επικίνδυνοι και να χρησιμοποιούμε γι’ αυτούς σε
πρώτη φάση τις λέξεις-κλισέ που βολεύουν,: αλήτες, χασικλήδες, πρεζάκηδες,
μεθύστακες, υπόκοσμος και σε δεύτερη φάση πιο βάρβαρα κοσμικά: κακούργοι,
μαχαιροβγάλτες, φονιάδες, με λίγα λόγια άκρως επικίνδυνα άτομα. Αλλά επειδή
η κοινωνία βρίθει από δικηγόρους, δημάρχους, υπουργούς, προέδρους ΠΑΕ και
άλλα φρούτα, που με καμάρι διαδηλώνουν όλα αυτά τα χαρίσματα, η προσέγγιση
για την ενσάρκωση τέτοιων προσωπικοτήτων σαν τον Μάρκο απαιτεί να
ξεχάσεις ό,τι αρέσει στο σάπιο κοινωνικό σύστημα που κυβερνάει αιώνες τις
χώρες και τους λαούς, να δεις ποιοι πραγματικά είναι το ουσιαστικό
περιθώριο(τα λογής-λογής λαμόγια που απομυζούν το αίμα των λαών) και να
αποδεχτείς αυτούς τους ανθρώπους σαν άτομα που, απλώς, μάθανε να
εκφράζονται έτσι.
Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν παρακολουθήσει την παράσταση τα τελευταία
χρόνια. Περιμένατε αυτή την επιτυχία; Πως προετοιμαστήκατε για το ρόλο αυτό;
Είναι αλήθεια πως δεν με απασχόλησε μόνο η περίπτωση Μάρκος
Βαμβακάρης, αλλά και ο τρόπος που θα τον ‘’κοινωνούσα’’ στο Κοινό.
Ήθελα από την αρχή να γίνει μια συνάντηση στο σπίτι του με τους θεατές
φιλοξενούμενούς του, εξ ου και προέκυψε το εύρημα με τις ρακές που
προσφέρονται. Είχα βάλει όρο στον εαυτό μου πως αν αυτό δεν πετύχαινε,
δεν γινόταν δηλαδή Σκηνή και Πλατεία μια παρέα, τότε θα σταματούσα
τις παραστάσεις. Το εγχείρημα πέτυχε με πολύ μεγάλη επιτυχία κι έτσι η
χαρά αυτής της συνεύρεσης με έκανε να το παίζω επί πέντε σεζόν. Άρα
μπορώ να πω ότι ανέβηκε πειραματικά, το πείραμα πέτυχε και έτσι η
παράσταση του Μάρκου δεν ήταν απλώς μια ακόμη παραγωγή του
Θεάτρου Στοά, αλλά μια αλλιώτικη ερμηνευτική προσέγγιση.
Τι αποτελεί για εσάς σήμερα περιθώριο;
Νομίζω πως έχω καλύψει την ερώτηση, αλλά ας αναλύσω περισσότερο
την άποψή μου. Το περιθώριο πιστεύω ότι το ανακάλυψαν οι ‘’καθώς
πρέπει’’ για να στριμώξουν εκεί ό,τι δεν τους συνέφερε, ό,τι δεν τους ήταν
παραγωγικό με τους δικούς τους όρους παραγωγής και ό,τι ήταν
επικίνδυνο να διασαλεύσει τα καλά και συμφέροντα. Αν δεχτούμε ότι στο
περιθώριο ανήκουν εκείνοι που είναι ‘’κακοί’’ άνθρωποι και όλοι οι άλλοι,
που δεν ανήκουν εκεί ‘’καλοί’’, τότε ξεγυμνώνεται ολόκληρη η υποκρισία
αυτής της κοινωνίας που κόβει και ράβει κατά το δοκούν. Γιατί, ρωτάω, ο
Μάθεσης ήταν κακός αλλά κάποιος Μπέος είναι καλός, αφού και οι δύο
χρησιμοποιούν τη βία για να λύσουν τις διαφορές τους; Και γιατί αυτοί
που τοποθετήθηκαν στο περιθώριο ονομάζονται συν τοις άλλοις και
πρεζάκηδες, όταν η πρέζα είναι το αγαπημένο σπορ του μεγαλύτερου
κομματιού της αστικής τάξης, τόσο σαν χρήση όσο και σαν διακίνηση;
Και αν οι άνθρωποι του περιθωρίου είναι χαμηλής ηθικής αντίστασης, οι
τύποι, π.χ. σαν τον Κούγια ή τον Λιγνάδη είναι υψηλής; Αναρωτιέσαι,
συγκρίνοντας, τι είναι περιθώριο και ποιοι ανήκουν-ποιοι δεν ανήκουν σ’
αυτό; Να θυμηθούμε τον στίχο ‘’βρε πώς την δουλεύουνε εντάξει στην
Ελλάδα κάθε μηχανή, όλοι οι παλαβοί να είναι απ’ έξω και οι γνωστικοί
μεσ’ το Δαφνί’’! Ποιοι είναι μέσα, ποιοι είναι έξω;
Είστε ένας σπουδαίος άνθρωπος του θεάτρου. Αν διαβάσει κάποιος για την ζωή και
την καλλιτεχνική σας πορεία δεν μπορεί παρά να αισθανθεί θαυμασμό και σεβασμό
για όσα καταθέσατε μέχρι τώρα στα θεατρικά πράγματα της χώρας αλλά και στην
τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Τι σας έδωσε μέχρι τώρα αυτό το ταξίδι ;
Πρώτον δεν είμαι κανένας σπουδαίος άνθρωπος. Είμαι ένα άτομο που
αγωνιά, ανησυχεί, πάσχει και υποφέρει από αυτά που κατατρώγουν τις μεγάλες μάζες. Σαν ηθοποιός δεν έκανα τίποτα περισσότερο από το
αυτονόητο, δηλαδή να ασχολούμαι με την Τέχνη που μου έκανε την τιμή
να την υπηρετώ. Από τη στιγμή που ο αγώνας μου και η πορεία μου σας
κάνει να λέτε τόσο καλά λόγια για μένα, σημαίνει πως δεν πήγε χαμένη η
προσπάθεια. Να τι μου έδωσε αυτό το ταξίδι. Κι έτσι προχωράω προς το
τέλος ικανοποιημένος και ευτυχής.
Έχετε δηλώσει στο παρελθόν: “Θα ήθελα να πεθάνω πάνω στη σκηνή”. Ποια είναι
αυτή η σαγήνη, αυτή η δύναμη του θεάτρου που σας έκανε να δηλώσετε κάτι τέτοιο;
Τίποτα περισσότερο από αυτό που είπα πιο πάνω. Αφού η Σκηνή είναι
αυτή που μου έδωσε τη δύναμη και τη δυνατότητα να κάνω αυτό που
πίστευα, πού αλλού να θέλω να πεθάνω;
Σε μια συνέντευξή σας έχετε πει ότι “το θέατρο ήταν κατεξοχήν πολιτική πράξη”.
Πως μπορεί να το κατανοήσει αυτό ο καθημερινός άνθρωπος, ο απλός θεατής;
Μπορεί το θέατρο να διαμορφώσει ενεργούς και σκεπτόμενους πολίτες και με ποιον
μηχανισμό συμβαίνει αυτό;
Αρκεί να κατανοήσει ο άνθρωπος ότι η όλη του προσπάθεια να επιβιώσει
είναι πολιτική πράξη. Αυτό που προσπαθούμε να ‘’διδάξουμε’’ μέσα από
το θέατρο – συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, μουσικοί, σκηνογράφοι
κλπ. -δεν είναι τίποτα άλλο από το να του πούμε ότι η ζωή σου είναι
πολιτική πράξη, όχι της άθλιας Βουλής και των θλιβερών Κομμάτων,
αλλά της προσπάθειας που κάνεις για να επιβιώσεις πνευματικά. Πάντα
δυο δρόμοι ανοίγονται μπροστά μας, της Αρετής και της Κακίας, λένε οι
καλοί Χριστιανοί, της Δεξιάς και της Αριστεράς, λένε οι άθλιοι
πολιτικάντηδες. Του Ναι και του Όχι, του Συμφωνώ και του Διαφωνώ,
λέμε εμείς. Ο καθένας έχει το κόστος του. Θα προτείναμε να ανήκεις σ’
αυτούς που λένε δύσκολα Ναι και δεν Συμφωνούν εύκολα.
Δεν έχετε κρύψει ποτέ την προοδευτική σας ματιά στα πράγματα. Αλήθεια σήμερα
που ο καπιταλισμός, η ελεύθερη αγορά, ο οικονομικός ολοκληρωτισμός μοιάζουν να
καλπάζουν, χωρίς αντίσταση από τους πολλούς ανθρώπους, ποια μπορεί να είναι η
ελπίδα για αντίσταση; Από που θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε;
Τα μεγάλα κοινωνικά αδιέξοδα συνήθως οδηγούν τους λαούς σε ακραίες
λύσεις. Στο τέλος η απόγνωση αφαιρεί τον έλεγχο και αποφασίζουν οι
άνθρωποι να καταστρέψουν ό,τι υπάρχει για να βάλουν κάτι άλλο στη
θέση του. Αυτό γίνεται αιώνες τώρα, οι λαοί επαναστατούν και οι
μιλιταριστές και οι πολεμοκάπηλοι με τη σειρά τους το εκμεταλλεύονται
και οδηγούν την κοινωνία στη σφαγή και τον αφανισμό. Δυστυχώς το πιο
δύσκολο πράγμα είναι να αποφασίσουν οι Λαοί για τον εαυτό τους. Οι
δομές είναι τόσο καλά οργανωμένες προς όφελος των δυνατών που η
αντίσταση όσο πάμε ξεμακραίνει και περισσότερο. Αλλά το είπε ο
ποιητής: ‘πάντα λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη Δόξα τραβά’. Όχι η Ελλάδα, η Ανθρωπότητα. Μόνο που αυτό το ξαποσταίνει τραβάει
πλέον πολύ σε μάκρος, βρε αδερφέ…
Η αριστερά σήμερα είναι αναγκαιότητα; Και αλήθεια τι σημαίνει αριστερά;
Ας μη μιλήσουμε για εφευρήματα. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε
συνειδητοποιημένους και σε ασυνειδητοποίητους. Κάθε άλλος διαχωρισμός είναι
εκ του πονηρού. Θα λέγατε όχι δηλαδή σε μια ομάδα συνειδητοποιημένων δεξιών
και ναι σε μια άλλη ασυνειδητοποίητων αριστερών; Και όταν μιλάμε βέβαια για
συνειδητοποιημένους πολίτες εννοούμε εκείνους που μπορούν και διακρίνουν τις
ανισότητες, την αναξιοκρατία, τις παρέες και τις συμμορίες που λυμαίνονται το
σύνολο για προσωπικό όφελος. Μας έχουν ομαδοποιήσει για να μας ελέγχουν
καλύτερα. Έχουν ενσπείρει μέσα στους λαούς έναν διαρκή εμφύλιο που τους
κρατάει χωρισμένους και φυσικά πιο ευάλωτους. Στην Ελλάδα αυτός ο εμφύλιος
έχει εξελιχθεί σε κανονικό πόλεμο και οι αντιμαχόμενες παρατάξεις, κάθε λογής
και για κάθε είδος συμφέροντος, είναι έτοιμες να κατασπαραχθούν μέχρι τελικής
πτώσης. Αυτό κρατάει από το 1946 και δεν σταμάτησε ποτέ. Αντίθετα αγριεύει
και το διακρίνεις εύκολα διαβάζοντας μερικές αράδες στο fb. Τα στρατόπεδα
είναι ευδιάκριτα και δεν αφορούν μόνο πολιτικές διαφορές. Κάθε ένας που
διαφωνεί με την άποψη ενός άλλου είναι έτοιμος να τον κατασπαράξει.
Έχετε βρεθεί χιλιάδες φορές τις τελευταίες δεκαετίες μπροστά σε διαφορετικά και
ετερόκλητα κοινά. Και ενώ ο θεατής μπορεί να επιλέξει την παράσταση που θα δει, ο ηθοποιός δεν μπορεί να επιλέξει το κοινό στο οποίο θα σταθεί μπροστά του σε κάθε
παράσταση. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτή τη σχέση με τους θεατές;
Το έχω πει πολλές φορές. Κάθε Θέατρο είναι άξιο του Κοινού του και κάθε
Θεατής άξιος του Θεάτρου που επιλέγει. Μην λυπάστε κανέναν.
Υπάρχει κάτι που σας φοβίζει ή σας αγχώνει μπροστά στο κοινό;
Πάντα σ’ ενδιαφέρει η αποδοχή ή όχι του Κοινού που σε παρακολουθεί. Απλώς
όσο μεγαλώνεις νιώθεις λιγότερο δυστυχής αν έχεις μια αποτυχία και πονάς
λιγότερο, επειδή έχεις αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και μετατρέπεις
πιο εύκολα την αποτυχία σε βαθύ στοχασμό ερευνώντας τα αίτια, κάτι που δεν σε
αφήνει ο πανικός να το κάνεις όταν είσαι νέος.
Δεν μπορώ να μην σταθώ στο ρόλο του Παναγιωτάκη στη σειρά “Μαντάμ
Σουσού”. Αλήθεια μπορούμε να συναντήσουμε αυτό το χαρακτήρα στην κοινωνία
μας σήμερα; Θα μπορούσε αυτός ο ρόλος να πει κάτι στον θεατή του θεάτρου
σήμερα;
Φυσικά και υπάρχουν Παναγιωτάκηδες. Υπήρχαν από τότε που δημιουργήθηκαν
τα όντα και δεν θα εξαφανιστούν ποτέ από τη γη, όπως και οι Σουσούδες και οι
Οθέλλοι και οι Ιάγοι και οι Ρωμαίοι. Ας ξεχάσουμε τον Παναγιωτάκη, ρόλος ήταν και πέρασε. Ας δούμε τον καλοκάγαθο σύζυγο μιας καταθλιπτικής
γυναίκας.
Αν σας παρακαλούσαμε να μας πείτε μια φράση μέσα από κάποιο θεατρικό έργο,
στο οποίο συμμετείχατε ή πρωταγωνιστήσατε και αυτή η φράση να μας δίνει ελπίδα
σήμερα, ποια θα επιλέγατε;
Μ’ αρέσει ένα δίστιχο που είχε ακούσει ο Μάρκος όταν πήγαινε σχολείο:
Όποιος επείνασε πολύ, πεινώ ποτέ δεν λέει
κοιτάζει μόνο το ψωμί από μακριά και κλαίει.
Μ’ αρέσουν οι αξιοπρεπείς άνθρωποι, οι κιμπάρηδες.
