Γράφει η Μαρία – Ελένη Σταχτής
Ηλεκτρισμός στον αρχαίο κόσμο; Η ιδέα ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι μια σχετικά πρόσφατη εφεύρεση θεωρείται δεδομένη σχεδόν όσο και η πλήρης εξάρτηση της σύγχρονης κοινωνίας μας από αυτήν. Ενώ ο κεραυνός, ο μαγνητισμός και ο στατικός ηλεκτρισμός ήταν γνωστοί στον αρχαίο κόσμο, δεν χρησιμοποιήθηκαν με κανέναν τρόπο ούτε έγινε κατανοητό ότι τα φαινόμενα σχετίζονται. Παρολα αυτα διαφορα αρχαιολογικα ευρηματα δημιουργουν ερωτηματικα και προκαλουν την επιστημονικη κοινοτητα.
Η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας παραδοσιακά θεωρειται ως το ταφικο μνημείο του Φαραώ Χέοπα, παρόλο που δεν έχουν βρεθεί μούμιες ή ταφικοι θησαυροί μέσα σε αυτήν, όπως θα περίμενε κανείς. Αυτό έχει οδηγήσει σε εικασίες ότι η πυραμίδα δεν ήταν τάφος, αλλά κάτι άλλο, με κάποιες θεωρίες να υποστηρίζουν ότι μπορεί να λειτουργούσε ως ένα είδος ενεργειακού πομπού ή ηλεκτρικού σταθμού, χρησιμοποιώντας την ιονισμένη ατμόσφαιρα και τις υπόγειες υδάτινες ροές.
Η κατασκευή της πυραμίδας είναι εξαιρετικά εντυπωσιακή, ακριβης και μελετημενη. Στην αρχικη λειτουργικη μορφη ηταν καλυμενη, με λευκούς ασβεστολιθικούς τοίχους που είχαν τόσο τέλεια εφαρμογή, που δεν μπορούσε καν να περάσει μια λεπίδα ξυραφιού ανάμεσά τους. Το γεγονός ότι η πυραμίδα ήταν καλυμμένη με αυτό το είδος λίθου, που είναι γνωστό για τις εξαιρετικές μονωτικές του ιδιότητες, και τα διαμερίσματα και οι διάδρομοί στο εσωτερικο της ήταν επενδυμένοι με γρανίτη, έναν καλό ηλεκτρικό αγωγό, προσθέτει βάρος στη θεωρία αυτή. Επιπλέον, αξιζει να σημειωθει οτι η κορυφή της ηταν φτιαγμένη από χρυσό, ένα από τα πιο ηλεκτρικά αγώγιμα υλικά.
Μια μελέτη μαλιστα του 2018 στο Journal of Applied Physics αποκάλυψε ότι η Μεγάλη Πυραμίδα μπορεί πράγματι να «συγκεντρώσει ηλεκτρομαγνητική ενέργεια στα εσωτερικά της διαμερίσματα καθώς και κάτω από τη βάση της», προσθέτοντας επιχειρήματα στη θεωρία ότι η πυραμίδα ήταν σχεδιασμένη να λειτουργεί ως ένας αγωγός ηλεκτρικής ενέργειας.
Το Δοχείο του Ιράν, γνωστό και ως η Μπαταρία της Βαγδάτης, είναι αλλο ένα αρχαιολογικό εύρημα που πολλοί πιστεύουν ότι αποτελεί πραγματική απόδειξη της χρήσης του ηλεκτρισμού στην αρχαιότητα. Πρόκειται για ένα αγγείο που περιέχει ένα χαλκινιο κύλινδρο περιβαλλόμενο από ένα σιδερένιο στύλο. Αναλύσεις έδειξαν ότι το περιεχόμενό του ήταν κάποιο οξειδωτικό διάλυμα, πιθανότατα κρασί ή ξύδι. Αυτό σημαίνει ότι πιθανότατα στο βάζο υπήρχε ένα υγρό που αλληλεπιδρούσε με το μέταλλο και παρήγαγε ηλεκτρικό φορτίο. Αυτη η διαταξη της συσκευης θυμιζει μια μορφή μπαταρίας. Σε πειράματα που έχουν επαναληφθεί επανειλημμένως από επιστημονικές ομάδες, συσκευές όπως αυτή της Βαγδάτης λειτουργούν κανονικά. Στο μουσείο της Βαγδάτης υπάρχει αναπαράσταση της συσκευής, όπου χρησιμοποιήθηκαν παρόμοια υλικά και το αποτέλεσμα ήταν να παραχθεί ρεύμα με τάση 1,1 Volt. Ωστόσο, η πραγματική χρήση και σημασία του δοχείου παραμένει αντικείμενο συζήτησης και εικασίας.
Ενα αλλο ιστορικο αντικειμενο με δομη που εκμεταλλεύεται τις αρχες του ηλεκτρομαγνητισμου ηταν η Κιβωτος της Διαθηκης. Η θεωρία ότι η Κιβωτός της Διαθήκης θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα είδος ηλεκτρικού πυκνωτή είναι μια συναρπαστική ιδεα. Αυτή η θεωρία βασίζεται κυρίως στις λεπτομερείς οδηγιές κατασκευής που παρέχονται στα βιβλικά κείμενα, ιδιαίτερα στο Βιβλίο της Έξοδου. Η Κιβωτός κατασκευάστηκε από ξύλο ακακίας – ένα υλικό γνωστό για τις μονωτικές του ιδιότητες – και ήταν επικαλυμμένη εσωτερικά και εξωτερικά με χρυσό, ένα ιδιαίτερα αγώγιμο μέταλλο. Αυτές οι λεπτομέρειες κατασκευής θυμίζουν έναν πυκνωτή, ο οποίος αποτελείται από δύο αγώγιμες πλάκες που χωρίζονται από ένα μονωτικό υλικό.
Σε έναν πυκνωτή, ηλεκτρικο φορτιο μπορεί να αποθηκευτεί στις πλάκες λόγω του μονωτικού υλικού που βρίσκεται ανάμεσά τους, το οποίο εμποδίζει την ισορροπία της φόρτισης. Το ξηρό περιβάλλον της ερήμου, όπως αναφέρθηκε, θα μπορούσε να ενισχύσει τη συσσώρευση στατικου ηλεκτρισμου, επιτρέποντας θεωρητικά στην Κιβωτό να αποθηκεύσει μια σημαντική ποσότητα ηλεκτρικής ενεργειας. Αυτή η ιδέα ενισχύεται από περιγραφές της Κιβωτού που προκαλούσε θανατηφόρες επιπτώσεις σε εκείνους που την άγγιξαν ακατάλληλα, κάτι που κάποιοι έχουν εικάσει ότι θα μπορούσε να οφείλεται σε ηλεκτρική εκκένωση
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η Κιβωτός, παρά την απαγόρευση της ειδωλολατρίας στον Ιουδαϊσμό, εαν και αντικειμενο φέρεται να είχε σημαντική θρησκευτική και πνευματική σημασία, ενώ ταυτόχρονα ήταν γνωστή για τις ισχυρές της δυνάμεις, όπως η δυνατότητα να σταματά τη ροή του ποταμού Ιορδάνη ή να καθαρίζει τον δρόμο από επικίνδυνα εμπόδια.
Συνοψίζοντας, καθως οι θεωρίες για τη χρήση του ηλεκτρισμού στην αρχαιότητα είναι προκλητικές και συναρπαστικές, η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να ερευνά και να αναζητά αποδείξεις που θα μπορούσαν να φωτίσουν περαιτέρω αυτά τα μυστήρια της αρχαίας τεχνολογίας και της γνώσης.
